بدغذایی در اطفال

امتناع كودك از خوردن ممكن است به دلایل زیر باشد :

*  فعالیت زیاد و در نتیجه خستگی

*  فعالیت كم و در نتیجه كمتر گرسنه شدن

*  نخوابیدن

*  كم بودن فاصله بین تنقلات با غذاهای اصلی

* اظهار نظر مبنی بر دوست نداشتن غذا توسط بزرگترها

اما درعین حال این امرممكن است وسیله ای باشد كه كودك میخواهد عدم وابستگی و استقلالش را نشان دهد. این خود بخشی ازمراحل تكامل اوست . والدین اگرهیجان زده باشند و به كودك فشار بیاورند ، سبب كندی جریان ترشح معده كودك و مانع ازهضم غذای وی می‌شوند . بعلاوه كودك از توجه والدین لذت می‌برد و میآموزد كه امتناع از خوردن، یكی از راههای جلب توجه آنان است. كودك معمولا غذای بخصوصی را برای مدتی دوست دارد و بعد ممكن است به غذای دیگری علاقه نشان دهد . یعنی كودك غذایی را كه تا دیروز دوست داشت و میخورد ، امروز از خوردن آن امتناع میكند . در این مورد ، والدین با تغییراتی از قبیل تغییر در درجه حرارت و یا نوع پخت یا شكل غذا (به عنوان مثال دادن شیرگرم یا سرد ، دادن تخم مرغ آب پز یا نیمرو و… ) و تعریف و تمجید ازغذا می‌توانند آنرا موردپسند و دلخواه كودك كنند . اگركودك بازهم از خوردن امتناع كرد ، والدین باید صبور باشند وكودك را به اجبار وادار به خوردن نكنند و پس ازتمام شدن غذا ، بشقاب او نیز با سایربشقاب‌ها برداشته شود . بدین ترتیب هم كودك یاد میگیرد كه زمان صرف غذا نامحدود نیست و هم باعث می‌شود در وعده غذایی بعد ، به اندازه كافی گرسنه باشد و غذا بخورد. نتایج مطالعات نیز نشان داده است كه دریافت انرژی هركودك از یك وعده غذایی به وعده دیگر بسیارمتفاوت است ولی كل انرژی دریافتی روزانه بطورقابل توجهی ثابت است . بدین معنی كه معمولا كودك كمبودكالری و موادمغذی در یك وعده را ، دروعده بعد جبران میكند . لذا وظیفه والدین انتخاب و ارائه موادغذایی مغذی و مناسب است .

اگر كودك به خوردن بعضی از غذاها علاقه نشان نمی‌دهد چه باید كرد؟

اگر كودك علاقه كافی برای خوردن بعضی از انواع غذاها را ندارد مادر باید آن غذا را به روشهای مختلف درست كند تا همان ماده غذایی با مزه و طعم جدید مورد استفاده كودك قرارگیرد و اگر باز هم از خوردن امتناع كرد میتوان از جانشینهای آن ماده غذایی استفاده نمود . بعضی از مادران شكایت دارند كه كودكشان گوشت تكه یا تخم مرغ نمیخورد و یا شیر كم میخورد و یا شیرینی زیاد طلب میكند . در زیر چند پیشنهاد برای راهنمایی این مادران اورده شده است.

** برای كودكانی كه گوشت تكه ای نمی‌خورند :

* بهتر است گوشت را به قطعات بسیار كوچك و ریز تقسیم كنید كه به خوبی پخته شود مثلا به صورت حلیم گندم درآید.

* قطعات بسیار ریز گوشت را مخلوط با حبوبات كاملا بپزید و نرم كنید. همراه با یك قاشق غذا خوری روغن زیتون و یك قاشق مرباخوری آب لیمو ترش یا آب نارنج تازه به كودك بدهید.

* گوشت چرخ كرده را به صورت كوفته قلقلی درآورید یا به صورت مخلوط با گوجه فرنگی بجای سس روی ماكارونی بریزید یا كتلت (مخلوط كوشت و سیب زمینی و تخم مرغ) به شكلهای كوچك و زیبا تهیه كنید و یا به صورت مخلوط با آب گوجه فرنگی و لوبیا و برنج (لوبیا پلو) بپزید.

* از گوشت مرغ یا ماهی استفاده كنید.

* اگر كودك هیچیك از انواع گوشت را نمی‌خورد از جانشین های آن استفاده كنید ؛ مثل زرده تخم مرغ، سفیده تخم مرغ، عدس، پنیر با بادام یا گردو،  لوبیا چیتی پخته شده، بادام زمینی بدون پوست، شیر و ماست.

* برنج را در آب گوشت یا مرغی كه می‌پزید بریزید و به صورت كته نرم، با انواع سبزی ها یا عدس ، به او بدهید.

* كودكانی كه اصلا گوشت نمی‌خورند باید از نظر دریافت آهن مورد توجه باشند.

** برای كودكانی كه تخم مرغ سفت شده را نمی‌خورند :

* تخم مرغ سفت شده را با كمی‌كره یا شیر نرم كنید.

* زرده و سفیده تخم مرغ را بزنید و داخل سوپ بریزید و بگذارید چند جوش بزند .

* زرده و سفیده تخم مرغ را با كمی‌شیر (2 قاشق غذاخوری) مخلوط كرده و در روغن بپزید (خاگینه)

* سیب زمینی پخته شده و تخم مرغ سفت شده را رنده كنید و به آن كمی‌كره یا روغن زیتون بزنید (تقریبا مثل سالاد الویه ولی بدون سس مایونز) یا به آن ماست و روغن زیتون یا كمی‌شیر اضافه كنید.

* تخم مرغ را بزنید و با نصف استكان ماست در ته قابلمه ای كه برای او كته درست می‌كنید بریزید (مثل ته چین)

* ماكارونی را بپزید، آب كش كنید، یك تخم مرغ را بزنید و با یك استكان شیرمخلوط كنید، كمی‌پنیر درآن رنده كنید و با ماكارونی دم كنید.

* تخم مرغ را بزنید و با كمی‌خامه و آب لیمو به سوپ او اضافه كنید و بگذاریدبپزد (از مصرف تخم مرغ خام یا نیم پز پرهیزكنید).

** برای كودكانی كه شیر مادر یا هیچ شیر دیگری را نمی‌خورند :

ماست را جانشین شیر كنید و دوغ و ماست را در وعده های غذایی كودك بگنجانید.

در بعضی ازغذاها از شیراستفاده كنید. آرد و كره و شیر را به سوپ اضافه كنید. ماكارونی و شیر و پنیردرست كنید. به كودك شیربرنج و فرنی بدهید.

با شیر و كره و پنیر و كمی‌آرد، سس درست كنید و روی ماكارونی یا روی سبزی های پخته شده بریزید.

** برای كودكانی كه سبزی یا میوه نمی‌خورند :

* كودكان ممكن است در این سن یك نوع میوه یا سبزی را نخورند و نوع دیگر را بهتر بپذیرند. هر كدام را كه بهتر می‌خورند بیشتر بدهید. اما گهگاه سبزی ها یا میوه هایی را كه نمی‌خورند باز امتحان نموده و پیشنهاد كنید.

* سبزی هایی مثل كرفس و هویج را بپزید (نه خیلی زیاد كه له شود بلكه كمی‌ترد باشد) و بگذارید كودك آن را با دست بردارد و بخورد.

* سبزی ها را ریز كرده و در سوپ او بریزید.

* كمی‌ماست چكیده بر روی سبزی های پخته بریزید یا سبزی را با نان و پنیر به او بدهید.

* اگر میوه نمی‌خورد، آن را رنده كرده یا به تكه های كوچك تقسیم كنید و با كمی‌خامه یا ژله به او بدهید (مثل سالاد میوه) ؛ یا در تهیه ژله به جای آب، آب میوه بریزید؛ یا ژله درست كنید و تكه های بسیار كوچك میوه را به ژله اضافه نمائید (فراموش نكنید میوه و سبزی ها را قبل از مصرف خوب شسته و ضد عفونی نمائید).

** برای كودكانی كه شیرینی زیاد می‌خورند :

چون عادت به خوردن مواد شیرین از كودكی ایجاد می‌شود، لذا برای پیشگیری از ایجاد این عادت باید:

* خرید شیرینی و درست كردن غذاهای شیرین را كاهش دهید.

* در غذاهای شیرینی كه استفاده می‌كنید، شكر كمتری استفاده نمائید.

* مواد شیرین مثل بستنی و شكلات را به عنوان جایزه به كودك ندهید بلكه مقدار كمی‌از آن را جزو برنامه غذاییش بگذارید. از عكس برگردان یا برچسب های رنگی بعنوان جایزه استفاده كنید.

* مراقب دندان های كودك نیز باشید و بعد از مصرف مواد شیرین حتما دندان های او را مسواك بزنید.

بلوغ  دختران

در طی دوران بلوغ و حتی چند سال بعد از آن ، سوِالات زیادی در ذهن دختران جوان مطرح می‌شود که گاهی بدون جواب می‌ماند و همین مسئله اضطراب زیادی در آنها ایجاد می‌کند . اگر والدین در پاسخگویی به این ۵ سوال شایع دقت کنند و پاسخ دقیق بدهند ، نگرانی و اضطراب دخترانشان را به میزان قابل توجهی کاهش میدهند .

* تغییر رنگ در ترشحات مجرای تناسلی آیا طبیعی است یا نشانه‌ای از یک بیماری ؟

قبل از هر چیز باید بدانید ترشحات طبیعی مهبل فواید متعددی دارد ، مهبل را تمیز و مرطوب نگه می‌دارد و در پیشگیری از عفونت آن کمک می‌کند . اگر چه رنگ ، مقدار و حالت ترشحات مهبل در دوران قبل و بعد از عادت ماهیانه تغییر میکند و این مسئله کاملا طبیعی است اما گاهی تغییر در این ترشحات نشانه‌ای از وجود مشکل است . ترشحات طبیعی مهبل هر از گاهی تغییر می‌کند : رقیق ،

چسبنده ،‌ غلیظ ، حالت کشسانی ، در مجموع حالت آن متغیر است . نکته مهم در ترشحات مهبل آن است که باید شفاف ،‌ سفید و یا شیری مایل به سفید باشند . در مواردی که مشکلی وجود دارد ، ترشحات دچار تغییراتی می‌شود ، بوی آن تغییر کرده و نامطبوع می‌شود ،‌ رنگ‌ آن سبز ، خاکستری و یا حالتی دقیقا شبیه ترشحات عفونی می‌شود ،‌ در مهبل حالت خارش ، ‌سوزش ،‌ تورم و قرمزی بوجود می‌آید و یا حتی گاهی از مهبل در دورانی ب‌غیر از عادت ماهیانه خون خارج می‌شود که در این موارد باید حتما به پزشک متخصص زنان مراجعه شود . معمولا عفونت مهبل(باکتریایی یا قارچی) عامل شایعی در تغییر ترشحات آن است که بهتر است نسبت به این مسئله توجه كنيد . در عفونت قارچی مهبل‌ ترشحات بسیار سفید و غلیظ می‌شوند و شکل پیدا می‌کنند ، ‌بوی ترشحات تند است و حالت خارش و سوزش در مهبل حس می‌شود . در عفونتی که توسط باکتری ایجاد می‌شود ، مقدار ترشحات زیادتر می‌شود و حالت کف‌آلود پیدا کرده ، به رنگ خاکستری در می‌آید . بوی ترشحات بسیار نامطبوع شده و مثل بوی ماهی میشود . با مشاهده هر یک از علائم ذکر شده فورا به پزشک مراجعه کنید .

* من که سنم از سن بلوغ گذشته ، پس چرا عادت ماهیانه نمی شوم ؟

عادت ماهیانه دختران بعد از رسیدن به بلوغ اتفاق می‌افتد که البته سن بلوغ بین ۸ تا ۱۳ سال در دختران متفاوت است. اما اینکه بعضی دخترها زودتر و یا دیرتر به بلوغ برسند، طبیعی است. معمولا اولین عادت ماهیانه ۲ تا ۲/۵ سال بعد از اولین نشانه‌های بلوغ (که اغلب رشد پستان‌هاست) اتفاق می‌افتد. البته در بعضی‌ دخترها کمتر از یک‌سال بعد از بلوغ و یا ۳ سال بعد از بلوغ هم عادت ماهیانه دیده می‌شود که طبیعی است. روش دیگری که بتوان زمان اولین عادت ماهیانه را حدس زد، ترشحات مهبل است که حدود ۶ ماه قبل از اولین عادت ماهیانه این ترشحات به صورت شفاف، سفید و مخاطی شکل دیده می‌‌شوند. سن اولین عادت ماهیانه به ارث هم بستگی دارد و شاید در مادر هم این اتفاق دیرتر افتاده باشد، بنابراین صرف اینکه ۱۴ سالگی گذشته و عادت ماهیانه رخ نداده مشکل‌ساز نیست. دیرتر شروع شدن عادت ماهیانه به عواملی دیگر هم بستگی دارد مثل لاغری شدید ، ‌کم‌خوری عصبی ، ‌ورزشکار بودن ( ورزش شدید و دائمی ) ، استرس‌های شدید یا بعضی بیماری‌های خاص هم در تاخیر عادت ماهیانه دخالت دارند .

* کوچک ماندن سینه‌ها یعنی اختلا‌ل در روند بلوغ؟

تفاوت اندازه پستان‌ها کاملا طبیعی است . به‌خصوص اگر دخترها در سن بلوغ باشند . ‌البته در اکثر خانم‌ها در سنین بعد از بلوغ هم اندازه پستان‌ها یکی نیست ، همان‌طور که اندازه دو دست‌و‌پا یکسان نیست . معمولا اولین جوانه‌های پستان در سنین ۸ تا ۱۳ سالگی دیده و در اکثر موارد رشد و بزرگ شدن یکی از پستان‌ها سریع‌تر از دیگری است . بعضی دختر خانم‌ها بعدها هم از این مسئله ناراحتند و فکر می‌کنند مشکلی وجود دارد . در این صورت اگر به یک پزشک متخصص زنان مراجعه شود ، او شما را مطمئن می‌کند که مشکلی وجود ندارد . البته بهتر است دختر خانم‌ها همیشه در سنین بالاتر هم به پستان‌ها توجه داشته باشند و به هر نوع تغییر ظاهری آن توجه نشان دهند . به‌خصوص اینکه معاینه پستان‌ها را یاد بگیرند و هر ماه انجام دهند .

*  چرا عادت ماهیانه منظمی‌ندارم ؟

گاهی اینقدر در مورد عادت ماهیانه دقت می‌شود که انگار قرار است همه چیز مثل ساعت کار کند . در بین خانم‌ها این‌طور شایع شده که عادت ماهیانه باید هر ۴ هفته یكبار اتفاق بیفتد ، در حالی‌که در اکثر خانم‌ها بی‌نظمی‌های زیادی در عادت ماهیانه وجود دارد . معمولا چرخه عادت ماهیانه ۲۸ روزه است ، اما این عدد برای همه و حتی برای یک خانم‌ در تمام طول سال ثابت نیست و ممکن است بین ۲۴ تا ۳۴ روز متغیر باشد . اولین روز عادت ماهیانه ،‌ روز اول چرخه یک خانم محسوب می‌شود . معمولا در روز چهاردهم یکی از تخمک‌ها از تخمدان خارج می‌شود که به آن تخمک‌گذاری می‌گویند و در صورت عدم حاملگی دو هفته بعد پوشش درونی رحم ریزش پیدا کرده و عادت ماهیانه اتفاق می‌افتد . معمولا تا ۲ سال بعد از اولین عادت ماهیانه بی‌نظمی‌های زیادی وجود دارد ، اما بیماری،‌کاهش وزن شدید و استرس زیاد هم باعث بی‌نظمی در قاعدگی می‌شوند . حتی در مسافرت و یا تغییرات عمده زندگی ( مثل مهاجرت و جابجایی ) هم اختلال در زمان قاعدگی دیده می‌‌شود . طول مدت عادت ماهیانه هم از ۲ تا ۱۰ روز متفاوت است وحتی این مسئله هم همیشه در یک خانم ثابت نیست . بنابراین اگر داروی خاصی مصرف نشود ،‌ بیماری مشخصی وجود نداشته باشد و یا عدم تعادل هورمونی مطرح نباشد ، بی‌نظمی در قاعدگی طبیعی است اما اگر این مسئله بسیار شدید و همیشگی شده است بهتر است با پزشک زنان صحبت شود تا مشکل زمینه‌ای به‌خصوص عدم تعادل هورمونی بررسی شود ، به خصوص اگر این مسئله در دختر خانم‌ها بیش از ۳ سال طول بکشد.

* چرا پستان‌ها درد می‌گیرند ؟

درد پستان هر از گاهی اتفاق می‌افتد . این مسئله در دختر خانم‌ها در سن بلوغ و بعد از آن بیشتر به‌دلیل رشد پستان‌هاست به‌خصوص در حمام هنگام شستشو و در خواب بخصوص در وضعیت به شكم خوابيدن این درد بیشتر حس می‌شود . با این وجود از درد پستان‌ها هیچوقت نباید به راحتی گذشت . علاوه بر مسئله فوق ، درد پستان‌ها در نزدیکی شروع عادت ماهیانه (یک‌هفته قبل) بسیار شایع است که ب‌دلیل ترشح هورمون‌های استروژن و پروژسترون اتفاق می‌افتد . این هورمون‌ها باعث تجمع آب در بدن شده و پستان‌ها را متورم میکنند. در اوایل حاملگی هم درد پستان‌ها شایع است که دقیقا به‌علت ترشح هورمون‌ها و تاثیر آنها بر پستان است . در صورتی که درد پستان‌ها در موارد ذکر شده اتفاق بیفتد و هیچ ترشحی از پستان وجود نداشته باشد معمولا این درد را با مصرف مسکن و یا حتی پوشیدن لباس زیر مناسب‌تر برطرف کرد .تغذیه خوب و استراحت کافی در اوایل قاعدگی در تسکین این درد بی‌تاثیر نیست . بهتر است از یک‌هفته قبل از عادت ماهیانه از مصرف غذاهای شور و کافئین‌دار (مثل قهوه،چای و شکلات) پرهیز شود. اگر بغیر از مواقع ذکر شده در پستان‌ها دردی حس شد بهتر است بدون معطلی به پزشک مراجعه شود .

تدابیر اطفال از دیدگاه طب سنتی ایران

نوزاد دلبند شما در بدو تولد نیاز به مراقبت­های ویژه دارد. مراقبت از اطفال از دیدگاه طب سنتی به چند قسمت تقسیم می­شود که جداگانه مورد بحث قرار می­گیرد:

بخش اول: بدو تولد تا 4 ماه

1. بلافاصله بعد از تولد باید کودک را از هوای گرم یا سرد محافظت نمایید.
2. با ملایمت و نرمی و با انگشت کوچک استخوان­ها و غضروف­های نوزاد را بمالید.
3. کام کودک را با آب فرات یا آب نیسان و یا عسل بردارید.
4. در گوش راست او اذان و در گوش چپش اقامه بگویید.
5. کمی نمک طعام سائیده شده بر تمام بدن طفل به جزء چشم و دهان و گوش او بپاشید تا بدن نوزاد کمتر دچار عفونت شود. برخی از اطباء معتقدند که اگر نمک به مدت 24 ساعت روی بدن او بماند بهتر است چون باعث استحکام اعضایش می­شود.
6. بعد از آن بدن نوزاد را با آب نمک نیم­گرم و بعد با آب گرم شستشو دهید. در حین شستشو کاملاً مراقب باشید که آب و خصوصاً آب نمک در چشم، گوش، بینی و دهان او نرود. می­توان داخل آب نمک قدری شنبلیله، آویشن، قسط، سماق و آویشن جوشانیده صاف شده، برای شستشو استفاده کرد.
7. برای شستشوی نوزاد سینه او را روی کف دست چپ خود بیندازید و با دست راست خود تمام اعضاء و دست و پای طفل را تدریجاً بمالید. علت توصیه به قرار گرفتن نوزاد در این وضعیت این است که استخوان سینه سخت است و اگر نوزاد را با شکم روی دست بیندازید احتمال آسیب به شکم او وجود دارد، ضمناً در این وضعیت شستن سر و بدن نوزاد راحت­تر است.
8. پس از شستشو بدن نوزاد را با پارچه ملایم خشک کنید.
9. بعد از خشک­کردن، دست و پای نوزاد را در جهات مختلف به ملایمت بکشید. مثلاً دست راست را به طرف چپ و دست چپ را به طرف راست ببرید گویی که نوزاد چیزی را محکم در بغل گرفته است و یا پاهای او را صاف کنید. مراقب باشید که تمام این کارها را با ملایمت تمام انجام دهید.
10. سپس او را در پارچه نرم وگرم بپیچید که گرمی آن به اندازه حرارت رحم برسد.
11. بعد از آن دستتان را به آرامی روی شکم و مثانه نوزاد بکشید تا ادرار و مدفوعی که در شکم نوزاد تجمع پیدا کرده است خارج شود. چون در بدو تولد نوزاد قادر به تخلیه کامل نیست.
12. سر نوزاد را با کلاه یا روسری نازک بپوشانید تا سرما به آن نرسد. این کار باعث می­شود که در آینده مبتلا به سرماخوردگی­های مکرر نشود.
13. طفل را در محلی قرار دهید که روشنایی متعادل داشته باشد و حتی کمی متمایل به تاریکی باشد و شعاع آفتاب به او نرسد.
14. نوزاد را از صداهای بلند محافظت کنید.
15. مراقبت کنید که نوزاد به مدت طولانی به بالای سر خود یا طرفین نگاه نکند، چون ماهیچه­های چشم او ضعیف است و با این کار احتمال بروز دوبینی وجود دارد.
16. در روز هفتم تولد نوزاد را عقیقه کنید. جزئیات مربوط به این عمل را از کتاب مفاتیح مطالعه کنید. ضمناً در همان روز سر نوزاد را تراشیده و معادل وزن آن طلا یا نقره صدقه دهید.
17. نام نیکو برایش انتخاب کنید. این کار یکی از حقوق مهم نوزاد است که بر گردن پدر و مادر می­باشد.
18. هفت روز بعد از تولد می­توانید از گهواره برای خواباندن نوزاد استفاده کنید. در گهواره سر باید بالاتر از تنه قرار گیرد. حرکت گهواره باید بسیار ملایم باشد.
19. در حین خواباندن طفل با صدای ملایم و لحن نیکو برایش لالایی بخوانید. این کار برایش فوق­العاده لذت­بخش است.
20. روزانه تا 40 روز طفل را به حمام برده و بدن او را با آب نیم­گرم بشویید. در فصل سرما این کار را یک­ روز در میان انجام دهید. مدت طولانی نوزاد را در حمام نگه­ندارید. بهتر است حمام بردن او را در ابتدای روز و بعد از بیدار شدن او از خواب انجام دهید.
21. کمی برگ حنا یا شنبلیله بجوشانید و صاف کنید و در آبی که با آن کودکتان را شستو می­دهید، بریزید.
22. بعد از حمام بدن طفلتان را با روغن چرب کنید. این کار را هر روزه و برای دخترها تا دو ماه و پسرها تا چهار ماه انجام دهید. بعد از آن هفته­ای یک­بار روغن­مالی را تکرار کنید. بهترین روغن برای دختران، روغن بنفشه و بادام است و برای پسران روغن دنبه و پیه تازه.
23. در حین روغن­مالی مهره­های پشت طفل را به نرمی ماساژ دهید تا خستگی بدنش برطرف گردد. این عمل را جدی بگیرید چون این عمل کودک را آرام می­کند و باعث می­شود که بهتر شیر بخورد و راحت­تر بخوابد.
24. می­توانید کمی گل­سرشوی یا برگ موردی که خوب ساییده شده باشد به زیر بغل یا کشاله ران نوزاد بمالید تا دچار عفونت نشود. در فصل زمستان مالیدن گل­سرشوی به تنهایی کافی است.
25. فرزندتان را تا سر حد امکان با شیر خودتان تغذیه کنید. آداب مربوط به دوران شیردهی را در مقاله جداگانه­ای مطالعه فرمایید.

تدابیر حفظ سلامتی چشم

اگر می خواهید از آفات وارده به  چشم ایمن بمانید و همواره چشمانی سالم و بینایی قوی داشته باشید،خصوصا کسانی که چشمان آنها ضعیف و مستعد آفات و بیماری ها است ،لازم است از همه چیزهایی که برای چشم مضر است احتراز نموده و دستورات و روش هایی که برای چشم مفید است را رعایت نمایید.

باید که چشم را از گرد و غبار،دود،هوای بسیار گرم و بسیار سرد، بادهای سرد محفوظ داشت.زیاد نگاه کردن  به  اشیای براق و روشن مثل رعد و برق ، فلز درخشان ، آفتاب بالاخص در حالت کسوف و برف برای چشم ضرردارد. چشم دوختن  و خیره شدن به یک شی واحد ، زیاده روی کردن در خواندن خطوط ریز و نگاه به نقش های  ریز مخصوصا در شب، مگرگاهگاهی در حد ورزش دادن چشم ،کتابت بین عصر و غروب، با صدای بلند خواندن ، زیاد گریه کردن ، اندوه فراوان ، غضب ، ترس،کثرت استفاده از مسکرات ،  پر خوری ، خوابیدن در حالتی که معده پر است(امتلای معده)دیر شام خوردن (مخصوصا مصرف شام سنگین ودیرهضم)، خوابیدن بر پشت به مدت طولانی خصوصا زیر آسمان،زیاد خوابیدن و بیداری طولانی مدت،استحمام مفرط و قی کردن . اگر قی ضروری باشد باید بعد از غذا  و به آهستگی استعمال شود. زیاده روی  در استفراغات مثل فصد ، حجامت متوالی و کثرت مسهلات قوی. همه مجففات (خشکی فزاها) مثل جماع زیاد (که مضر ترین چیزها برای چشم است) و نمک بسیار . فاسد شدن غذا در معده  و  عدم رعایت ترتیب در تناول غذا به طوری که در هضم اختلال ایجاد شود و بخار زیادی از آن تولید گردد . همه ی چیزهایی که باعث قبض شکم (یبوست) می گردد مانند گوشت بریان پرندگان و غیره ، از مواردی هستند که باید از آنها دوری کرد.

غذاهایی که مضر چشم اند :  تمامی خوردنی ها و آشامیدنی های غلیظ بدگوار ،  همه ی غذاهایی که تولید بخار می کنند (مبخرات) چه سرد مانند باقلا و لوبیا ، چه گرم مثل سیر و پیاز. چیزهایی که مکدر  و تار کننده چشم هستند مانندکلم،عدس،بادمجان.مواد غذایی تند و تیز (حریفه) مثل تره ، تره تیزک (شاهی) ، خردل، سیاه دانه. همچنین خوراکی های شور مزه ،گس و ترش و آن چیزهایی که باعث سردی بسیار(شدید التبرید) وگرمی بسیار ( شدیدالتسخین )  و آزار رساننده به دهانه ی معده یا ضعیف کننده مغز اند ، جزء آسیب رساننده های به چشم محسوب می شوند.

سرکه ، سیب ترش ، بادروج ( تره خراسانی) ، شوید ، خرما ،گوشت گاو ،گوشت خشک و نمک سود و همه ی گوشت های غلیظ، زیتون رسیده نا موافق با صحت چشم اند.

دستوراتی که حافظ قوای چشم و سودمند آنند:

استفراغات معتدل ، پاکسازی  و تنقیه  مغز  و تقویت آن ، منع رسیدن بخارات به چشم ، دوام تلیین طبیعت (همیشه شکم لینت داشته باشد و نرم باشد) خوردن غذاهای لطیف و معتدل که تولید خون صالح کنند برای چشم مفید اند.

غوطه زدن در آب صاف شیرین و باز کردن چشم در آن (جوانان در آب سرد و کهنسالان در آب گرم). استفاده از سرمه های تقویت کننده چشم . مداومت در اکتحال (سرمه کشیدن) با آب بادیان (رازیانه) یا اثمد ساییده با  آب رازیانه بسیار سودمند است . ریختن آب نیم گرم بر سر. روغن مالی سر با روغن بنفشه و کدو و بادام مقوی چشم است . چکاندن  آب باران در چشم که  یک هفته در آن بادیان (رازیانه) خیسانیده باشند حافظ صحت  چشم   و مقوی آن است . همچنین اکتحال با اثمد . بوییدن مشک در سرما و عنبر در گرما . نگاه کردن به زمرد و هر چیز سبز رنگ . دیدن اشیای زیبا . شانه کردن موها چند بار در روز، خوردن و سرمه کردن دارچین ، کندر و میخک .

خوردن مغز بادام با نبات و همه مغزها ، زیاد خوردن شلغم (کباب شده یا در قلیه پخته یا خام با نبات) و خوردن ترب بسیار مقوی چشم است. همچنین کوکو یا آش برگ پیازچه.

مداومت در خوردن مربای هلیله و مربای آمله حافظ صحت چشم است.

تدابیر فصول

اهمیت تغییرات فصل در سلامت انسان

روح و بدن انسان بعنوان جزیی از دستگاه خلقت حضرت باریتعالی و عضوی از طبیعت همواره تحت تأثیر تحولات طبیعت بوده و تغییرات آب و هوا و فصول ، تأثیر ویژه ای بر وضعیت جسمی و روحی انسان دارد . متأسفــانه پزشکی مــدرن کمتر به این موضوع مهم توجه داشته و دستورات بهداشتی و درمانـــی و حتی تغذیه ای طب نوین ، در فصول مختلف سال تقریباً یکسان است . ولی اگربا دقت به روحیات و علایق خود توجه کنید تفاوت مشخصی بین تمایلات تغذیه ای خود در فصول مختلف سال و در مناطق مختلف جغرافیایی می یابید . مثلاً انواع حلیم ها وغذاهای چرب و شیرین وغلیظ در فصل سرد و انواع شربت ها، سکنجبین، آبدوغ خیار و … در فصل گرم بیشتر مصرف می گردد . هرچند بسیاری از آداب و رسوم پسندیده ایرانیان با تسلط و تهاجم همه جانبه و حساب شده فرهنگ غربی ، به بوته فراموشی سپرده شده است و جامعه ایرانی در نتیجه این یورش فرهنگی و اتکاء صرف به آموزه های غربی در حوزه بهداشت و درمان ، با شیوع بی سابقه انواع بیماریهای قلبی عروقی ، چاقی ، دیابت ، چربی خون ، کبد چرب و … مواجه می باشد ! ولی هنوز هم در بین معدودی از خانواده های ایرانی تغییرات وتنوع غذایی فصول مختلف تا حدی رعایت می شود.

طب سنتی ایران همزمان با تغییرات فصول ، دستورات خاصی را تحت عنوان تدابیر هر فصل ارایه می دهد و و از دیدگاه طب سنتی ایران ، نوع و میزان تغذیه ، ورزش ، فعالیت ، خواب و … در هر فصل متناسب با طبع و مزاج افراد مختلف ، متفاوت است . طب سنتی ایران تأکید دارد که با رعایت این تدابیر ، جسم و روح انسان هماهنگ با تغییرات طبیعت تنظیم شده و بیماریهای کمتری عارض خواهد شد .

فصل بهار

بر اساس تعالیم و آموزه های طب سنتی ایران ، در فصل بهارکه فصل ذوب شدن یخها و رویش طبیعت می باشد ، بدن انسان نیز تحت تأثیر فصل ، مواد زاید خود را آماده دفع می نماید و باید با تدابیر ویژه ای به طبیعت بدن کمک نمود . بهار بهترین فصلها و سازگار با مزاج دم و روح انسان بوده و دارای مزاج معتدل و مایل به حرارت و رطوبت است و به سبب تأثیر آن ، اخلاط باقی مانده از فصل زمستان در بدن جاری شده وسیلان می یابند . برخی تغییرات روحی و جسمی که بسیاری از افراد در بهار بدان مبتلا می شوند مانند سنگینی ، چرت آلودگی ، بثورات پوستی ، خارش و… ناشی از جریان و سیلان همین اخلاط زاید باقی مانده از فصل زمستان است که در صورت دفع آنها نه تنها این عوارض مرتفع خواهد شد ، بلکه سلامت و نشاط و شادابی هرچه بیشتر انسان تامین می گردد.. تدابیر فصل بهار که در طب سنتی ایران بیسار مورد تاکید است جهت تنقیه و تخلیه  بدن از این مواد و سموم اضافی است .

تدابیر فصل بهار

1- خونگیری از طریق فصد و حجامت با رعایت شرایط آن ، از بهترین تنقیه های بدن جهت عموم افراد می باشد و برای برخی افراد هم انجام قی توصیه شده است .

2- اجتناب از فعالیت سنگین ، انجام ورزشهای ملایم صبحگاهی ، استحمام باآب نیمگرم ، قرار گرفتن در معرض باد بهاری و گردش در طبیعت .

3- کاهش مصرف غذاهای سنگین ، چرب و شیرین و غلیظ ،  مانند انواع گوشتهای غلیظ ، کله پاچه ، سرخ کردنی و شیرینی ها ، ادویه جات تند و تیز و شور

4- افزایش مصرف غداهای لطیف و سبک وسریع الهضم ، مانند انواع آشهای مخصوص فصل بهار ، کاهو و سبزیجات ، گوشت ماهی و طیور

5- مصرف انواع شربت های طبیعی و آب میوه ها خصوصاً رب انار ، آب انار ، سکنجبین ، شربت زرشک ، شربت لیمو ، رب سیب ، آب هویج و…..

6- مصرف آشهای مخصوص بهار مانند آش دوغ و آشهای ترش( آش حاوی سماق ،

زرشک ، لیمو ، آبغوره و … ) که با میزان کمی برنج یا جو و سبزیجات فراوان خصوصاً شنبلیله ، گشنیز ، جعفری ، هویج و آلوی فراوان وبدون حبوبات تهیه شده و بعنوان یک وعده غدایی بدون نان یا غذای دیگری میل می شود .( حداقل 2 تا3  وعده در هفته یا بصورت رژیم آش بهاره )

7- بهترین شیوه مصرف « آش بهاره » بدین نحو است که سه روز متوالی در هر وعده غدایی فقط یک بشقاب آش مذکور میل شود و روز چهارم مسهل ملایمی مثل سنا و گلسرخ یا تمبر هندی مصرف شود .

انشاء ا… خانواده های عزیز با آشنایی هرچه بیشتر و علمی تر با مبانی و آموزه های گرانسنگ طب سنتی و رعایت دستورات مفید و سلامت بخش آن و ترویج  « فرهنگ سلامت » از آثار مفید آن بهرمند شوند و روزی شاهد آن باشیم که ضمن استفاده بهینه از دستاوردهای ارزشمند طب مدرن و توسعه علمی آن ، آداب و

شیوه های پزشکی ایرانی و تدابیر آن مانند دستورات تغذیه ای  ویژه هر فصل ، حجامت ، ورزش ، ماساژ و … بصورت علمی و بعنوان فرهنگ عمومی احیا گردد .

شیر مادر

در حدیثی از پیامبراکرم نقل شده است که ای حولاء قسم به کسی که مرا به حق، پیامبر و فرستاده و بشارت دهنده و بیم دهنده برانگیخته، هیچ زنی نیست که از همسرش باردار گردد مگر اینکه در سایه خداوند عزوجل باشد تا اینکه درد زایمان به او برسد که به ازای هر دردی خداوند به او ثواب آزاد کردن بنده مومنی را می‏دهد.پس وقتی وضع حمل کرد و شروع به شیر دادن نمود، پس نمی­مکد فرزند از شیر مادر مکیدنی، مگر آنکه نور درخشنده‏ای باشد جلوی رویش در روز قیامت که همه از اولین و آخرین از آن تعجب می‏کنند و برای او ثواب زن روزه‏داری که شبها عبادت خداوند را می‏کند نوشته می‏شود و اگر چه روزه‏دار نباشد، برای او ثواب کل روزه روزگار نوشته می‏شود و عبادت شبهای آن، پس زمانی که فرزندش را از شیر بگیرد خداوند به او می فرماید: ای زن به تحقیق گناهان گذشته تو را بخشیدم پس عمل را از نو شروع کن.

شیر مادر مظهر لطف و رحمت پروردگار و جلوه ای از پیوستگی مادر و کودک در مراحل آغازین زندگی است. این ماده مناسب ترین ماده غذایی و دارویی ایمنی بخش برای کودک است و شیردهی عبادتی شایسته و گرانقدر در فرهنگ اسلامی برای مادر به حساب می‏آید.

شیر مادر بهترین شیر برای اطفال است و به تجربه رسیده است که اگر کودک پستان مادر خود را بدون آنکه شیر داشته باشد بمکد نیز موجب دفع امراض گوناگون است. در هر حال شیر مادر باعث تقویت نوزاد و فربهی و تنومندی نوزاد است.

شیردهی برای مادر هم خالی از فایده نیست، فواید شیردهی برای مادر عبارتند از:

1. کمک به برگشتن سریع رحم به اندازه طبیعی
2. کمک به برقراری تناسب اندام
3. احساس آرامش بر اثر تماس با کودک و کاهش احساس درد ناشی از زایمان

ویژگیهای شیر طبیعی

1. شیر از نظر قوام باید معتدل باشد به عبارتی نه خیلی رقیق باشد نه خیلی غلیظ
2. مقدارش کافی باشد.
3. شیر باید رنگ، بو و طعم خوب داشته باشد.
4. همچنین شیر نباید کف زیادی داشته باشد.

با توجه به موارد فوق و اهمیت شیردهی لازم است که مادران برای بهتر سپری شدن این دوران طلایی بایدها و نبایدهایی را رعایت کنند که در ادامه به این بایدها و نبایدها از دیدگاه طب سنتی پرداخته می‏شود.

توصیه هایی به مادران شیرده

1. نباید دو نوع شیر متفاوت به نوزاد داد. مثل شیرخشک و شیر مادر چراکه این دو به عنوان دو نوع غذای متفاوت به حساب می‏آیند و برای هضم کودک را با مشکل روبرو می‏سازند. تا حد امکان باید از انجام این کار پرهیز کرد.
2. مصرف سیگار و مواد مخدر و مسکرات توسط مادر ممنوع است.
3. نزدیکی تا حد امکان در دوران شیردهی باید محدود شود.
4. استرس و فشارهای روانی بر مادر باید حذف و یا کاهش یابد چراکه باعث فاسد شدن شیر می‏شود.
5. مادر باید از اغذیه مناسب در طی دوران شیردهی استفاده کند. استراحت کافی داشته باشد و بطور ملایم ورزش کند و بطور روزانه حمام نماید. ماساژ مناسب برای مادر شیرده بسیار مفید است.
6. شیردهی باید بتدریج انجام گیرد. یعنی از مقدار کم شروع شده و به آرامی افزایش یابد. در بدو تولد نباید مقدار زیادی شیر به کودک خوراند چراکه باعث نفخ نوزاد می‏گردد.
7. بعد از شیردهی باید نوزاد را خواباند چون خوابیدن به هضم غذا کمک کرده و باعث رشد و نمو نوزاد می‏گردد.
8. موقع شیردهی نوزاد باید از هر دو سینه شیر بخورد

اغذیه مناسب و نامناسب برای مادر

بهترین غذاهای مادر شیرده غذای پرانرژی، سهل‏الهضم و کم حجم می‏باشد مانند گندم، برنج، ذرت،گوشت بره و بزغاله، ماهی تازه، ماش، کاهو و اسفناج، بادام و فندق.

اما بدترین غذاها در دوران شیردهی عبارتند از: گوشت گاو و حیوان پیر، ماهی نمک سود، سبزیجاتی مانند نعنا و خردل و شاهی.

نحوه صحیح شیردادن

1. تمام بدن شیر خوار روبروی مادر و در تماس نزدیک با بدن مادرباشد
2. صورت شیرخوار روبروی پستان مادر قرار گیرد.
3. چانه شیرخوار روی پستان مادر قرار گیرد.
4. دهان کاملاً باز باشد.
5. لب پایین به طرف خارج برگشته  باشد.
6. قسمتی از هاله پستان در بالای لب فوقانی و قسمت کمی ازهاله زیرلب تحتانی او قابل دیدن است.

مدت زمان شیردهی:

و حمله و فصاله ثلاثون شهرا(احقاف آیه 15)

بر طبق آیات قرآن که مجموع دوره بارداری و شیردهی را 30 ماه دانسته است، مدت شیردهی نوزاد ترم، یک سال و نه ماه  محاسبه می شود. البته به شیردهی به مدت دو سال کامل هم اشاره شده است.

والوالدات یرضعن اولادهن حولین کاملین اراد ان یتم الرضاعة(بقره233)

مادرانی که بخواهند به نحو کامل به فرزندان خود شیر دهند لازم است 2 سال تمام به آنها شیر بدهند.

نهایت دوره شیردهی دوسال است و شیردهی زیاده بر آن باعث بلادت و کم ذهنی طفل می شود.

بهترین زمان از شیر گرفتن، هنگام کم شدن شیر مادر و نمو کامل طفل و مخصوصا بیرون آمدن دندان است. این زمان هرگز نباید از یک سال کمتر باشد.

بهترین زمان و روش از شیر گرفتن کودک

1. بهترین زمان، اواخر زمستان و اوایل بهار و اواخر تابستان است. فصل بهار و پاییز نیز زمان مناسبی برای از شیر گرفتن نوزاد است. فصل تابستان و زمستان برای انجام این کار نامناسب است و تابستان نامناسب تر از زمستان می­باشد.
2. از شیر گرفتن نوزاد باید تدریجی باشد و به مرور مقدار شیر را کاهش و غذا را افزایش دهند.
3. برای از شیر گرفتن ابتدا باید شیر روزانه را کاهش داد و شبها به زور کودک را از خواب بیدار کرده و شیر داد تا باعث تنفر کودک از شیر شود.